Supermoć i strategije medija: Kako pričamo bajke danas?

Šta je funkcija bajke ili njene reinterpretacije i da li je ona, u eri globalizacije, kapitalističkog karaktera, jedno je od pitanja kojima se bavi dr nauka za oblast umjetnosti i medija Vuk Vuković, sa Fakulteta dramskih umjetnosti Univerziteta Crne Gore u naučnom radu „Supermoć i strategije medija: Kako pričamo bajke danas?“.

Kao primjer industrijske, kapitalističke, eksploatacije bajki, dr Vuković navodi Disneyland Park, sa autentičnom marketinškom maksimom – mjesto gdje se snovi ostvaruju.

„Osmišljen kao ogledalo Disnelanda, projekt je postavljen kao umjetnička izložba distopijskog društva, sa direktnom namjerom kritike savremene kulture življenja, u najširem smislu“, objašnjava Vuković.

„Jedan od radova koji prikazuje uništenu kočiju iz koje ispada Pepeljuga, a sve praćeno budnim okom fotoreportera, „bajkovit“ je prikaz istorijskog trenutka u kojem je Princeza Dijana 1997. godine izgubila život – okružena medijima koji su ispratili ne samo posljednje trenutke njenog života, već i sam čin ispraćaja i sahrane doveli do fenomena (medijskog) spektakla“, navodi Vuković i pita se da li je ovaj projekt umjetnički relevantan i ima dejstvo katarze ili se samozadovoljava hodom po površini svijeta kritike, pogotovo uzimajući u obzir činjenicu da je za ovu izložbu prodano 4000 ulaznica dnevno.

U savremenoj televizijskoj i filmskoj produkciji likovi bajki se izmještaju iz svijeta magije i stavljaju u  kontekst savremenog života, bivaju antropomorfizirani čime im se dodaju sve loše i dobre osobine čovjeka, pa zle kraljice, vođene motivom osvete, postaju takve zbog neostvarene ljubavi. Takav postupak, istovremeno omogućava publici identifikaciju sa likom ili pronalaženje u njihovoj patnji. 

Vuković navodi da ovakva strategija relativizacije u stvaralačkom postupku, koja ima za cilj da ruši opšte postulate etike i morala „kao ključno pitanje pred publiku stavlja dilemu – mogu li učiniti što god želim, pa makar to bilo i na štetu drugog, ako imam dobro objašnjenje? „

Druga medijska strategija počiva na imperativu „Budi ono što jesi“, objašnjava Vuković  new age ideologiju koja firmiše traganje za sobom i poziva na preobražaj ličnosti. Jedan od primjera koji navodi je lekcija koju Crvenkapici daje Vuk u televizijskoj seriji „Once Upon A Time“: “Ako prihvatiš vuka u sebi - spoznat ćeš istinu. Ti si Vuk. I kada to prihvatiš, konačno ćeš imati apsolutnu kontrolu“.  Vuković postavlja pitanje da li mi gledaoci, izravno izloženi motivacionim porukama, baveći se sobom i onim što jesmo postajemo nesojetljivi na društvene, političke, ekonomske i kulturne tokove oko nas.

Produkcija u doba tržišnog razmišljanja, trguje našim emocijama, našom prošlošću, sadašnjošću i budućnošću, kroz strategiju kapitalizma intimnosti ogoljava čovjeka, zalazi duboko u prostor intime.

S ciljem razumijevanja savremene medijske produkcije, rad se bavi pitanjem reinterpretacije klasičnih bajki, u tom smislu, kritička oštrica rada nije usmjerena prema medijskoj publici ni prema producentima pojedinačno, već prema industriji čiji su dio, paradoksalno, i medijska publika i producenti.

Rad je objavljen u elektronskom Časopisu filozofije i medija  "In Medias Res".