Rektor Univerziteta Crne Gore za Vijesti: Vjerska i politička pripadnost nije ni prednost, ni ograničenje
Na Univerzitetu Crne Gore je značajno promijenjena atmosfera, osnažen je duh slobode i akademskih vrijednosti, demokratičnosti i otvorenosti. Predlog koji UCG zastupa, kad je u pitanju način izbora rektora sastoji se u tome da po objavljivanju javnog konkursa svaka univerzitetska jedinica (njih 23), preko svog vijeća, neposredno vrši izbor svog kandidata za rektora
Rektor Univerziteta Crne Gore Vladimir Božović kazao je da nije lako pronaći mjeru u zaštiti interesa osnivača, Vlade Crne Gore i principa zaštite autonomije univerziteta, i smatra da sadašnji model ne štiti dovoljno taj princip.
Odgovarajući na česte optužbe pojedinih partija na vlasti, ali i opozicije, da ga je na poziciju rektora doveo Demokratski front i Srpska pravoslavna crkva, Božović ističe da nije primijetio da se iko bavio njegovim referencama.
”No, u slučaju da sam nešto propustio, ističem da je provjera mojih akademskih referenci vršena na Univerzitetu Crne Gore, na kom sam u standardnoj proceduri, izvjesno bez ikakvih ‘popusta’, postao redovni profesor, znatno prije nego što sam postao rektor”, kazao je Božović u razgovoru za “Vijesti”.
Rektor je poručio i da se zalaže za to da “nijedna identitetska, politička, vjerska i neka druga lična odrednica ne bude prednost, ali isto tako ni ograničenje u smislu profesionalnog, akademskog napredovanja na Univerzitetu Crne Gore”.
”To pravo za koje se vrlo energično borim za druge, zadržavam i za sebe”, naglasio je profesor Božović.
Gotovo dvije godine ste na čelu Univerziteta Crne Gore. Šta ističite kao posebno postignuće u ovom periodu?
Mislim da je značajno promijenjena atmosfera, osnažen je duh slobode i akademskih vrijednosti, demokratičnosti i otvorenosti. Vjerujem da su to najvažnije promjene koje nije lako uokviriti statistikama. Od ostalih rezultata koje je moguće faktografski predstaviti, izdvojiću važnije.
Usmjerili smo značajnu energiju, ali i sredstva za unapređenje infrastukture, u cilju obezbjeđenja prijatnijeg radnog ambijenta. U tom smislu izdvajam rekonstrukciju zgrade Filozofskog fakulteta, velikog broja učionica u zgradi Tehničkih fakulteta, među kojima je i centralni amfiteatar 106, njihovim opremanjem najsavremenijim tehnologijama za nastavu i učenje, uređenje holova i zajedničkih prostora, popravku liftova, hidroizolaciju krovne površine… Okončani su ili su u toku različiti infrastrukturni poduhvati na Ekonomskom, Pomorskom, Biotehničkom, Medicinskom, Građevinskom fakultetu. Pokrenuli smo i zaboravljeni projekat izgradnje Filološkog fakulteta u Nikšiću. Nakon uspješne kandidature za kapitalni budžet i dobijanja sredstava, slijedi fazna rekonstrukcija zgrade Tehničkih fakulteta, dogradnja zgrade Arhitektonskog fakulteta, zajedničkog prostora za tri akademije na Cetinju, završetak NTP parka, rekonstrukcija toplane… Zbirno, u pitanju je višemilionski poduhvat i sa sigurnošću kažemo da će UCG i naredne godine biti veliko gradilište.
Na temu afirmacije “zelene komponente” Univerziteta, izgradili smo tri veoma lijepa parka sa svim pratećim sadržajima, u okviru centralnog univerzitetskog kampusa. Njihova ukupna površina je preko 30000 kvadrata. Uz već postojeće parkove, sada imamo impresivnu zelenu površinu, što je značajan prilog očivanju i unapređenju životne sredine.
U smislu organizacionih promjena, izdvajam osnivanje nove jedinice Univerziteta - Instituta za napredne studije. Naučni rezultati i nagrade koje su ostvarili mladi naučnici u Institutu su već prve godine potpuno opravdali njegovo formiranje. Usklađen sa akcionim planom za sprovođenje strategije naučnoistraživačke djelatnosti u Crnoj Gori, ovaj Institut kao organizaciona jedinica Univerziteta ima za cilj jačanje naučnoistraživačkih kapaciteta i pospješivanje naučne djelatnosti, otvaranje mogućnosti za razvoj programa za postdoktorante, a posebno sinergijski efekat u istraživanju kroz saradnju istraživača sa drugih postojećih jedinica na realizaciji projektnih aktivnosti.
Кao što je javnost upoznata, Univerzitet Crne Gore je u vrlo oštroj regionalnoj konkurenciji, potpisao sporazum o uspostavljanju Regionalnog centra za borbu protiv sajber kriminala. Ovaj projekat francuske i slovenačke vlade će pozicionirati Univerzitet kao mjesto okupljanja elitnih stručnjaka iz informaciono-komunikacionog sektora, gdje će se izvoditi savremeni obrazovni programi u saradnji sa evropskim i regionalnim partnerima.
Univerzitet Crne Gore je u prethodnom periodu posvetio značajnu pažnju međunarodnom umrežavanju. U tom pogledu, ukazujem na Uliseus mrežu, u kojoj smo krajem 2022. dobili status punopravnog člana. Radi se o konzorcijumu evropskih univerziteta čiji je cilj povezivanje najrazvijenijih institucija visokog obrazovanja u Evropi kako bi se, kreiranjem kapaciteta za inovacije i formiranjem teritorijalnih i digitalnih inovacionih ekosistema, udruženo prevazišli najveći izazovi današnjice. To je zaista veliki uspjeh UCG.
Takođe, nedavno smo postali dio i Evropskog koledža za bezbjednost i odbranu European Security and Defence Colledge. ESDC će UCG-u obezbjeđivati stručnu i finansijsku podršku u sprovođenju istraživanja, organizaciji edukativnih aktivnosti, kao i organizaciji konferencija i događaja kojim se promovišu primijenjena istraživanja na polju informacione bezbjednosti. Time je UCG ovlašćen da sprovodi treninge i izdaje sertifikate po programima ESDC-a.
Akreditovali smo neke atraktivne studijske programe, dok su pojedini, na engleskom, u proceduri. To će, nadamo se, privući i određen broj stranih studenata. Inovirali smo i značajan dio “unutrašnje” legislative: Pravilnike o rješavanju stambenih potreba, Pravilnik o doktorskim studijama, Pravilnik o izdavačkoj djelatnosti, Pravilnik o izdvajanju sredstava dobijenih na tržištu, Pravilnik o dodjeli počasnih titula i drugih priznanja na Univerzitetu Crne Gore
Ove godine smo ostvarili izuzetan uspjeh u projektnoj aktivnosti. Dobili smo 14 Erazmus+ projekata, od kojih su neki i koordinatorski, što je rekord u istoriji dosadašnjeg učešća UCG na ovom tipu konkursa.
Osnovali smo univerzitetsku kompaniju “Unispektrum” u svrhu komercijalizacije stručnih i naučnih potencijala Univerziteta i povezivanja sa privredom.
Realizujemo dva značajna sporazuma o saradnji između UCG i Ministarstva ekologije, prostornog planiranja i urbanizma, kao i Ministarstva javne uprave o zajedničkim aktivnostima i ekspertskoj pomoći UCG u ispunjenju ciljeva definisanih nacionalnim strategijama razvoja. Dobar indikator je da sve veći broj državnih institucija shvata da je UCG kuća znanja u kojoj mogu dobiti kvalitetnu stručnu pomoć.
U završnoj smo fazi digitalizacije brojnih servisa na UCG, uvodimo novi DMS i elektronsko arhiviranje. Napravljen je savremeni E-indeks servis koji će značajno olakšati svakodnevni rad studenata, profesora i administracije, a sa planiranom nadgradnjom, praktično supstituisati tradicionalnu studentsku službu.
Tokom protekle dvije godine Univerzitet je radio na ispunjavanju ciljeva koji se tiču usklađivanja pozicije istraživača, kvaliteta istraživanja i politike ljudskih resursa u istraživanju sa načelima utvrđenim u Povelji i kodeksu za istraživače. Prije nekoliko dana smo dobili pozitivno ocijenjenu evaluaciju od strane Evropske komisije za Logo izvrsnosti u istraživanju. Univerzitet će biti nosilac ovog važnog obilježja i tokom naredne tri godine.
Kakvu ste situaciju i atmosferu zatekli na UCG kad ste izabrani, najprije za vršioca dužnosti, a potom i za rektora u punom mandatu?
Govoreći o promjenama koje su se desile, implicitno sam govorio i o zatečenom stanju. Osvrnuću se na jedan vrlo egzaktan segment koji snažno utiče na sve ostale elemente života univerziteta - iznos budžetskog izdvajanja za UCG. Činjenica je da je u trenutku preuzimanja funkcije budžet Univerziteta bio veoma mali, oko 20 miliona, jedva je pokrivao elementarne potrebe, maltene smo bili svedeni na golo preživljavanje. Situacija se prilično promijenila već tokom prve godine, kada nam je budžet uvećan za gotovo 20 odsto, što nam je omogućilo da, poslije duže vremena, planiramo i neke razvojne aktivnosti.
Mimo tih materijalno-budžetskih problema, poseban izazov je bio da promijenimo stvoreni utisak o Univerzitetu kao hermetičnoj instituciji, bez senzibilteta za najvažnija društvena pitanja. Stoga, ustanovili smo univerzitetski forum, u okviru kog se razmatraju teme od naročitog interesa za crnogorsko društvo. U protekloj godini smo organizovali desetak takvih, vrlo zapaženih tribina. Duboko vjerujem da je to uticalo na promjenu percepcije javnosti prema Univerzitetu.
Koje su to stvari koje su uticale ili utiču na percepciju javnosti, kad je u pitanju Univerzitet? Kako gledate na slučajeve kršenja Etičkog kodeksa, narušenog akademskog integriteta,…? Na koji način se takve pojave mogu suzbiti?
Narušavanje akademskog integriteta nije ekskluzivitet UCG. Postoje primjeri kršenja akademskog integriteta i u drugim akademskim zajednicama, i to sa mnogo dužom tradicijom. Univerzitet Crne Gore već nekoliko godina unazad sprovodi procedure za unapređenje akademske kulture i integriteta. Odgovornim odnosom prema ovom pitanju, stekli smo sertifikat akademskog integriteta, dodijeljen od strane Međunarodnog instituta za istraživanje i rad na sprečavanju nečasnog akademskog ponašanja. Da smo na dobrom putu, svjedoči i već pomenuti Logo izvrsnosti dobijen od strane EKna osnovu implementacije Strategije ljudskih resursa u istaživanju, a koja podrazumijeva i pitanja akademske etike. Mislim da nije moguće u potpunosti eliminsati sve oblike neakademskog ponašanja, ali ih je moguće suzbiti na odgovarajuću mjeru, prije svega dobro osmišljenom politikom prevencije.
Šta imate u planu kad je u pitanju razvoj UCG do kraja mandata? Koji su to projekti za koje biste voljeli da budu završeni u vrijeme Vašeg aktuelnog mandata?
Nadam se da ćemo u okviru aktuelnog mandata završiti neke krupne infrastrukturne projekte koji su započeti. Takođe, u planu je formiranje fonda za razvoj naučnoistraživačke djelatnosti na UCG, a iz kog bi stimulisali rad onih pojedinaca koji imaju potvrđenu klasu izuzetnosti na osnovu dosadašnjih rezultata. Posebno, planiramo da finansiramo one naučne projekte koji imaju potencijal primjene. Za ovu ideju očekujem značajnu podršku naše alumni zajednice.
I na kraju, namjeravamo da stavimo akcenat na treći ciklus obrazovanja, doktorske studije, kao na jačanje takozvane treće dimenzije univerziteta, veze sa privrednim i javnim sektorom.
Kakvu saradnju UCG, od kada ste Vi na čelu, ima saradnju sa studentima, odnosno njihovim predstavnicima? Koji su sve problemi studentske populacije, a na koji način UCG može uticati na njihovo rješavanje?
Saradnja sa studentima, odnosno njihovim izabranim predstavnicima je veoma dobra. Oni su već više puta ukazivali na neke sistemske probleme, poput onih koji su nastali kao posljedica reforme obrazovnog modela na UCG, a koji nije ispraćen promjenama u legislativi koja se tiče tržišta rada. To je, po mom mišljenju, trenutno najveći problem studentske populacije sa kojom se suočava. To smo pokušali riješiti kroz određene intervencije na predlogu Zakona o visokom obrazovanju.
Problemi dnevno iskrsavaju, ali u odnosima međusobnog uvažavanja i povjerenja lakše i brže dolazimo do rješenja. Nastojimo da podržimo sve studentske aktivnosti koje se tiču poboljšanja kvaliteta studentskog života tokom perioda studiranja. Podstičemo njihovo aktivno učešće u oblikovanju studijskih programa i kurikuluma. Posebno, trudimo se da kroz sva pomenuta ulaganja da studentima kreiramo lijep i podsticajan ambijent za rad.
Kakav je Vaš stav o predlogu izmjena Zakona o visokom obrazovanju, prema kome bi rektor bio biran neposredno, preko javnog konkursa, a da se o kondidatima izjašnjava, odnosno glasa akademsko osoblje UCG, ali i predstavnici studenata?
Ako mislite na predlog koji se nedavno pojavio u skupštinskoj proceduri, to nije bio predlog UCG, a ni radne grupe Ministarstva koja se bavila predlozima za izmjenu Zakona o visokom obrazovanju. Predlog koji UCG zastupa, kad je u pitanju način izbora rektora sastoji se u tome da po objavljivanju javnog konkursa, svaka univerzitetska jedinica (njih 23), preko svog vijeća, neposredno vrši izbor svog kandidata za rektora. Izabrani predlog vijeća jedinice se upućuje Senatu. kad se skupe svi predlozi jedinica, rektor se bira na Senatu, ali iz grupe onih kandidata koji su dobili dovoljan broj pojedinačnih podrški od jedinica UCG. Dakle, Senat bi na kraju imao ključnu ulogu u odabiru rektora. Predloženim rješenjem je zadovoljen princip plebiscitarnosti, jer su uključeni bukvalno svi profesori UCG, saradnici u nastavi i istraživanju, ali i predstavnici studenata, kojih je najmanje 20 odsto u vijećima jedinica. S obzirom da je ovim predlogom Senat ključno tijelo za izbor rektora, vjerujemo da je, makar po ovom pitanju, zaštićen princip autonomije Univerziteta. Naravno, ostaje pitanje kako izraziti interese osnivača u postupku izbora rektora.
Naglašavam da sam se iz principijelnih razloga izuzeo iz bilo kog postupka predlaganja modela za izbor rektora. Predlog koji je u ime UCG upućen ka Ministarstvu je zapravo stav većine univerzitetskih jedinica. Da li će biti prihvaćen taj ili neki drugi model, zavisi od volje poslanika Skupštine Crne Gore.
Da li smatrate da je aktuelni način izbora rektora bila kontrola autonomije UCG, a zarad političkih i partijskih interesa, kako tvrde različiti društveni akteri dugo godina?
Mislim da su na autonomiju Univerziteta mnogo više uticali neki drugi faktori, a koji nisu sadržani u formalnim procedurama izbora bilo kog organa Univerziteta, pa ni rektora. I ta priča, to je makar nama u Crnoj Gori jasno, ide raznim granama našeg mentalitetskog stabla.
Generalno, nije lako pronaći mjeru u zaštiti interesa osnivača, Vlade Crne Gore, i principa zaštite autonomije univerziteta, ali mislim da sadašnji model ne štiti dovoljno taj princip. Već sam pojasnio suštinu modela za koji se opredijelila radna grupa UCG-a. Mislim da je on uporediv, odnosno usklađen sa praksom najvećeg broja univerziteta u regionu, pa i šire.
Pojedine partije aktuelne vlasti, ali i aktuelne opozicije u Skupštini Crne Gore su tvrdile da na poziciju rektora niste izabrani shodno akademskim referencama, već da su Vas za to mjesto preporučile Srpska pravoslavna crkva i Demokratski front. kako to komentarišete?
Nisam primijetio da se iko bavio mojim akademskih referencama u kontekstu koji pominjate. No, u slučaju da sam nešto propustio, ističem da je provjera mojih akademskih referenci vršena na Univerzitetu Crne Gore, na kom sam u standardnoj proceduri, izvjesno bez ikakvih “popusta”, postao redovni profesor, znatno prije nego što sam postao rektor. Međutim, nije UCG jedino mjesto gdje je vršena procjena mojih akademskih referenci, već je to prilično rigorozno urađeno i na Univerzitetu u Beogradu, Florida Atlantik univerzitetu u SAD-u, kao i u mnogim drugim sredinama u kojima sam boravio u okvirima neke akademske saradnje.
Ne sporeći pravo poslanika, pa i bilo koje partije da iznose stavove i utiske o nekim procesima u društvu, ali i pojedincima, bilo bi očekivano, ali i lijepo da se oni zasnivaju na nekim činjenicama.
Za rektora sam se kandidovao po Statutu UCG definisanoj proceduri. Ona podrazumijeva korake koji po svom toku i sadržaju vrlo ubjedljivo ukazuju na potpuni besmisao tvrdnje navedene u pitanju. Od početka postupka izbora rektora, pa do konačnog čina, na direktan način je bilo angažovano skoro 50 kolega, profesora, studenata i predstavnika, saradnika, administrativnog osoblja… Oni su kroz različite faze postupka imali prilike da iskažu svoj stav o meni kao kandidatu. Mislim da je suvišno da potcrtavam svu raznolikost ideoloških, političkih, ali i svih drugih karakteristika tolikog broja ljudi. Suzdržavam se da to posebno ističem, ali većina kojom je potvrđena moja kandidatura je bila takva da apsolutno isključuje mogućnost uticaja bilo koje pojedinačne organizacije, nekog posebnog “centra moći”. Naravno, time su obuhvaćeni i subjekti koje ste naveli u pitanju.
Prema raspoloživim podacima, član ste Odjeljenja za prirodne nauke Matice srpske, osnivač ste portala IN4S, za koji mnogi tvrde da je propagandno glasilo koje nerijetko širi mržnju, a često ste u pojedinim ranijim javnim istupima otvoreno isticali prorusku orijentaciju. Kako to komentarišete? Da li Vaši stavovi utiču ili mogu uticati na UCG?
Ako pitate generalno da li određene identitetske odrednice ili još uopštenije karakteristike ličnosti utiču na način donošenja odluka u profesionalnoj sferi života, onda je opšti teorijski odgovor - da. U kojoj je mjeri to prisutno za konkretnu osobu je stvar utvrđivanja, empirije, pri čemu ni za to ne postoje neke standardne i provjerene metode. Ovo pitanje ima univerzalni karakter, nezavisno je od posla kojim se neko bavi. Stoga, moglo bi da glasi: koliko lični politički stavovi novinara, profesora, državnog službenika, rektora, premijera… utiču na njegov profesionalni rad? Siguran sam da svi imamo svoju lepezu iskustava i primjera u toj sferi.
S tim u vezi, opet uz određenu ogradu da sam pravilno razumio pitanje, bilo bi mnogo cjelishodnije i prirodnije da sud o tome kako i koliko moja identitetska nacionalna određenja utiču na procese i život Univerziteta potražite unutar univerzitetske zajednice. Trudio sam se, a vjerujem da sam i uspio u tome, da se nijedna od ličnih “identitetskih dimenzija” ne naglasi u mom svakodnevnom radu, posebno ne na štetu akademskog ili uopšte profesionalnog poretka na UCG.
Dok god sam u ovoj ulozi, neću se posebno i dublje baviti određenim fenomenima istorijski svojstvenim ovom društvu, a koji se pomalo otkrivaju i kroz duh postavljenog pitanja. Ipak, reći ću da ovo društvo ima “impresivnu” tradiciju progona i diskriminacije po osnovu ideloških, političkih razlika, i to po pravilu koristeći zamah određenih (geo)političkih procesa. Bilo bi mudro i zrelo da se odupremo takvoj inerciji i da sačuvamo supstancu za budućnost i razvoj.
Dakle, zalažem se da nijedna identitetska, politička, vjerska i neka druga lična odrednica ne bude prednost, ali isto tako ni ograničenje u smislu profesionalnog, akademskog napredovanja na Univertzitetu Crne Gore. To pravo za koje se vrlo energično borim za druge, zadržavam i za sebe. Naravno, to ne znači odricanje od odgovornosti za konkretna lična postupanja, ali jasno činjenično opisana, bez konfabulacija izraslih na politički natrunjenim predrasudama.
Bilo je dosta rasprave u vezi sa najavom UCG da će graditi nove poslovno-stambene objekte, koji bi, između ostalog, trebalo da riješe i stambene potrebe zaposlenih. U jednom trenutku, predsjednik komore arhitekata Novica Mitrović pozvao je članove komore da ne učestvuju na projektnom konkursu, dok su poslanici pozivali na to da UCG ne ulazi ponovo u građevinski biznis. Šta ovaj projekat podrazumijeva, u kojoj je fazi, koliko stambenih jedinica će biti na raspolaganju zaposlenima? Koje kriterijume će zaposleni morati da ispune da bi kroz taj projekat riješili stambeno pitanje?
Po mojim saznanjima, u pitanju je reakcija jednog poslanika, odnosno poslanice Bošnjak. Međutim, ona je, za razliku od te reakcije koju ste istakli, nedavno, vrlo afirmativno govorila o postupku rješavanja stambenih potreba zaposlenih na UCG. Doista, to se više odnosilo na onaj postupak i period kad je ona riješila svoje stambeno pitanje. Svejedno, u pitanju je princip koji je i danas na snazi. S tim u vezi, jasno je da nije u pitanju nikakav “građevinski biznis”, već nastavak iste one davno uspostavljene prakse na UCG kroz koju su mnogi rješavali to krupno životno pitanje, pa i poslanica Bošnjak.
Ističem da na UCG postoji ogroman broj docenata, vanrednih, pa i redovnih profesora, a takođe i nenastavnog osoblja koji nisu riješili svoje stambeno pitanje u prethodne dvije raspodjele.
Gospodin Mitrović je imao sa svojim timom nekoliko kontakata sa predstavnicima UCG-a. Na tim sastancima je potenciran samo jedan problem - tehničko-administrativni način na koji je konkurs raspisan. Ne sporeći potrebu za konkursom, njegov cilj, izrazili su negodovanje samo zato što se konkurs raspisuje preko modela javnih nabavki, a ne preko nekog postupka koji vodi resorno Ministarstvo. I ništa više, i ništa mimo toga! Moram priznati da smo bili prilično šokirani kad smo primijetili da je gospodin Mitrović u javnom reagovanju istakao potpuno druge elemente, a koji se tiču urbanističkih, estetskih i generalno arhitektonskih uslova. Međutim, onda zaista imamo ozbiljan problem sa principijelnošću.
Naime, na svega 100 metara od mjesta predviđenog za davno ucrtanu zgradu UCG, trenutno, grade se ili su planirane desetine hiljade kvadrata stambenog prostora raznih privatnih preduzetnika. Začudo, to nije izazvalo, niti sad izaziva bilo kakvu reakciju. Napominjem da je uz zgradu UCG, planirana i dodatna humanizacija prostora u vidu ozelenjavanja, izgradnja podzemnih garaža, sve što nije urađeno prilikom izgradnje dvije postojeće Profesorske. I opet, ništa od toga, ni nedostatak garažnih mjesta, ni pretvaranje ogromnog prostora između zgrada u asfaltnu pustinju, nije, za sve ove godine, izazvalo ničiju reakciju. Čudno, zar ne? Zapravo, u sveopštoj devastaciji prostora koja traje decenijama, urušavanju estetskih i kriterijuma struke, svjedočili smo vrlo “principijelno” ćutanje. I onda naprasno “buđenje” u slučaju UCG zgrade.
Da stvar bude apsurdnija, to se dešava bez ikakvog profesionalnog, a ni moralnog osnova. Mislim da je i u višedecenijskom odsustvu reakcija, kao i u ovoj naprasnoj ka UCG vrlo jasan motiv, što bi svakako valjalo posebno analizirati. Ta tema to svakako zaslužuje.
Proces raspodjele stanova se odvija po definisanoj proceduri opisanoj u pravilnicima za rješavanje stambenih potreba. Mi smo trenutno pri kraju postupka za odbijanje idejnog rješenja za projekat UNISTAN 3 i nadamo se skoroj odluci uglednog međunarodnog žirija.
Kad je u pitanju modernizacija UCG, da li su u planu neki projekti i koji? Gdje je modernizacija najpotrebnija? Da li se radi o novim objektima, opremi ili inoviranju studijskih programa?
Mnogo je segmenata u kojoj je otpočeo ili je već u pozamašnoj fazi proces modernizacije. U prvom dijelu mislim na modernizaciju studijskih programa, prostora za izvođenje nastave. Ja bih ovom prilikom posebno izdvojio jedan bitan segment, mimo svega do sada rečenog, a to je proces digitalizacije Univerziteta, u smislu unapređenja digitalnih servisa, poboljšanja efikasnosti i brzine protoka dokumentacije, smanjenje utroška papirnog materijala, digitalizacija arhiva, inoviranje internet prezentacije Univerziteta, prisutnost na društvenim mrežama, uvođenje elektronskog indeksa kao privatnog dosijea studenata, digitalno pohranjivanje naučne i nastavne literature i slično.
UCG je u posljednje dvije godine dobio više međunarodnih priznanja kad je u pitanju pozicioniranje i ustanove i profesora na različitim međunarodnim listama. Mislite li da se možemo naći na prestižnim svjetskim listama najboljih univerziteta i za koliko je vremena to moguće postići?
Postoji mnogo lista koje rangiraju univerzitete, pri čemu samo neke imaju stvaran uticaj i značaj. Kao i kod svakog rangiranja, metodologija kojom se koristite definiše i rezultat, odnosno poredak.
Moram reći da sam prilično iznenađen kako se u našoj javnosti jedno rangiranje, Vebometriks, a koje je eksperimentalnog karaktera, ustanovilo kao relevantno. Već je isticano da je na poziciju tog rangiranja, koristeći usluge određenih sajtova, moguće “vještački” uticati. Prethodno rukovodstvo UCG je to radilo, koristeći Vebometriks rangiranje kao neki vid kriznog PR-a. To je naravno imalo svoju cijenu, mislim oko 15-ak hiljada eura. Mi smo prekinuli s tom praksom. U međuvremenu Vebometriks, s obzirom na eksperimentalni karakter, je promijenio i metodologiju, kojom su hendikepirani “mali” univerziteti poput našeg. Naime, novom metodologijom se isključuju 20 najcitiranijih naučnika iz pregleda, da bi se “normalizovao” uzorak. To izvjesno ima smisla kad je broj istraživača na univerzitetu 2000 ili više, ali ako je taj broj 400 kao što je u našem slučaju, onda je to nenadoknadivo.
Drugo, suštinsko pitanje je ono koje ste istakli - da li se možemo naći na relevantnim listama prestižnih univerziteta, odnosno, šire i značajnije od toga - kako možemo ojačati naš naučnoistraživački profil. S obzirom na realno malobrojnu naučnoistraživačku zajednicu, nije očekivano da ćemo se skoro naći na nekim prestižnim listama. Međutim, duboko vjerujem da je naša velika šansa u umrežavanju, povezivanju sa većim univerzitetima, kako bi naši istraživači u široj zajednici ojačali svoje istraživačke bilanse. Jedna od takvih, realnih prilika za UCG je pomenuta Uliseus mreža.
Egzaktan je podatak da UCG bilježi napredak po broju objavljenih naučnih radova. Uvećava se broj istraživača koji publikuju u međunarodnim časopisima, a na to utiče i dosljednija primjena pravila o izborima u akademska zvanja, kao i materijalna motivacija kroz podršku za publikovanje radova. Svakako, ti rezultati ohrabruju, ali ja bih volio da je tempo jači.
UCG ima i više međunarodnih projekata. Koje biste izdvojili i od kojih UCG može imati najviše benefita? U čemu se ti benefiti najviše ogledaju?
Svakako je značajno što je akademska zajednica UCG mnogo zainteresovanija za međunarodne projekte posljednih godina. Gotovo da nema univerzitetske jedinice koja nije uključena u značajne internacionalne mreže i naučnoistraživačke projekte. U tom smislu, posebno je važno istaći da je UCG ove godine dobio čak 14 Erasmus plus projekata izgradnje kapaciteta, koji predstavljaju neke od najprestižnijih međunarodnih aktivnosti u ovoj oblasti, kao i svojevrsnu potvrdu kompetitivnosti naših istraživača. Od ovih 14 projekata izdvajam projekat ALL4LIFE, čiji je koordinator UCG i čiji je cilj unapređenje saradnje sa našim alumnistima.
Planiramo njihovo uključenje u nastavne procese, mentorstva i istraživačke projekte.
Želimo uključivanje i naše naučne dijaspore. Kroz različite multidisciplinarne i multisektorske projekte povezaćemo kako nastavne, tako i naučnoistraživačke aktivnosti potrebama crnogorske privrede. Konačni cilj je da alumnisti budu dugoročno prepoznati kao važan resurs za unapređenje visokog obrazovanja u Crnoj Gori i vitalna veza između Univerziteta sa društvom.
O nekim drugim projektima, takođe izuzetno značajnim, bilo je riječi u odgovoru na prethodna pitanja.
Veće plate mogu uvećati i kadrovsku bazu
Veliki broj fakulteta UCG se suočava sa nedostatkom kadra - mnogo profesora po sili zakona odlazi u penziju, a sa druge strane, mnogo njih nema zamjenu među mlađom generacijom predavača. Zbog čega je stanje takvo? Кoliko UCG izdvaja novca za honorare penzionisanim profesorima? Кoji je Vaš plan za prevazilaženje te krize?
Istina je da se suočavamo sa nedostatkom kadra, ali ni to nije ekskluzivitet ove sredine. Čak i ekonomski i akademski neuporedivo razvijenije države susreću se sa ovim problemom.
Od 1. januara 2017. godine do 6. oktobra 2022. godine 79 nastavnika je steklo uslov za odlazak u penziju. U istom periodu, Univerzitet je zaposlio 132 docenta (izuzimajući broj zaposlenih po dopunskom radu u nastavnoj bazi – “kliničara” i lica koja su birana u skladu sa Zakonom o naučnoistraživačkoj djelatnosti).
Univerzitet svake godine angažuje određen broj lica putem eksternog javnog konkursa. Među njima su i lica koja su prethodno stekla uslove za starosnu penziju na Univerzitetu Crne Gore, ukoliko tako odluče matične komisije za izbor kandidata na jednicama UCG. Podsjećam, konkursi se objavljuju javno i svako lice ima pravo da se prijavi na njih.
Smatram da se uvećanjem zarada na državnom univerzitetu značajno uvećava konkurentski potencijal i kadrovska baza. Duboko vjerujem da ćemo na svim budućim konkursima imati sve širi izbor kvalitetnih kadrova.
Кoliko je za UCG opredijeljeno novca iz budžeta za 2023? Da li smatrate da je to dovoljno sredstava za nesmetano funkcionisanje UCG? Da li će za pojedine programe nedostajati sredstva, a ako hoće, za koje?
Budžet za 2023. godinu projektovan je na 34 miliona eura. Njime su pokrivene plate, dio materijalnih troškova, urgentne sanacije nekih univerzitetskih objekata za koje godinama nisu opredjeljivana sredstva. Značajan dio sredstava biće usmjeren na stimulaciju naučnoistraživačke djelatnosti. Razmišljamo o uvođenju nekih novih studijskih programa, kao i o osavremenjivanju onih programa koji su vremenom izgubili privlačnost.
Odgovor na pitanje da li je to dovoljno, pokušaću da predstavim kroz neka poređenja. Mi smo po broju studenata, recimo, u rangu Univerziteta u Splitu. Međutim, Univerzitet u Splitu ima značajno veći budžet, oko 45 miliona eura, mnogo brojniju istraživačku zajednicu, a da ne govorimo o univerzitetima u Ljubljani, Zagrebu, Beogradu… Na primjer, Univerzitet u Ljubljani ima budžet od oko 324,5 miliona eura.
Svi statistički parametri kojima se mjeri uticaj naučnoistraživačke zajednice jednog univerziteta su, između ostalog, direktno zavisni od njene brojnosti, a to opet od budžeta koji je na raspologanju. Tu su sve mjere kvaliteta, dopadalo nam se to ili ne, direktno proporcionalne uloženim sredstvima.
Foto: Luka Zeković